در دنیای امروز دندانپزشکی روش های رادیوگرافی دندانپزشکی بسیار پیشرفت کرده اند. انواع روش های رادیوگرافی معرفی شده اند و بیشتر دندانپزشکان در مواقع لازم از تمامی این روش ها استفاده می کنند. رادیوگرافی داخل دهانی و خارج دهانی هم هردو استفاده می شوند و در این مقایسه رادیوگرافی داخل دهانی و خارج دهانی قرار نیست برتری ای نسبت به دیگری بدهیم. چرا که در ادامه متوجه خواهید شد که این دو کاملا متفاوت هستند و کاربردهای متفاوتی هم دارند.
قبل از اینکه رادیوگرافی داخل دهانی و خارج دهانی را با یکدیگر مقایسه کنیم، اول از همه با هردوی آن ها آشنا می شویم و بعد از اینکه با هردو جداگانه آشنا شدید، آن وقت به سراغ مقایسه این دو باهم می رویم. پس در ادامه همراه ما باشید تا ابهامات شما در رابطه با این دو روش از بین برود.
رادیوگرافی داخل دهانی چیست؟
رادیوگرافی داخل دهانی شامل تشخیص پوسیدگی دندان، مشاهده ریشه دندان، مشاهده وضعیت دندان و بررسی سلامت قسمت استخوانی اطراف دندان می شود. رادیوگرافی داخل دهانی به عنوان یک روش رادیوگرافی دندانپزشکی خودش به سه روش اصلی رادیوگرافی بایت وینگ، اکلوزال و رادیوگرافی پری اپیکال انجام می شود.
رادیوگرافی داخل دهانی با استفاده از اشعه ایکس جزو پرکاربردترین روش های تصویربرداری دندان به شمار می رود. این نوع تصاویر به طور دقیق جزئیات دندان ها را نشان می دهند، طوری که دندان پزشک به راحتی می تواند پوسیدگی های دندانی را شناسایی کند و سلامت ریشه دندان و استخوان های اطراف آن را ارزیابی کند. به عبارت دیگر، با استفاده از تصاویر رادیوگرافی داخل دهانی، دندانپزشک می تواند به طور کامل وضعیت سلامت عمومی دندان ها و استخوان فک بیمار را تحت نظر داشته باشد.
نگاهی بر انواع رادیوگرافی داخل دهانی
رادیوگرافی داخل دهانی انواع متفاوتی دارد که درباره آن بالاتر صحبت کردیم. اما در ادامه قصد داریم این روش ها را کامل توضیح بدهیم تا شما نیز با هرکدام از آن ها آشنا شوید.
رادیوگرافی بایت وینگ (Bitewing)
این نوع رادیوگرافی داخل دهانی، هرآنچه که لازم است را درباره دندان های فک بالا و پایین دهان به نشان می دهد. در واقع، رادیوگرافی بایت وینگ تصویری از دندان را از تاج تا سطح استخوانی که آن را دربرمی گیرد، به نمایش می گذارد. این تصاویر معمولاً سالی یک بار یا بر اساس نظر دندانپزشک تهیه می شوند تا در تشخیص پوسیدگی دندان ها، ارزیابی وضعیت استخوان های حمایت کننده دندان ها و همچنین شناسایی تغییرات در تراکم استخوانی ناشی از بیماری های لثه کمک کنند. به علاوه این موارد، تصاویر رادیوگرافی بایت وینگ قادر هستند در تعیین تناسب درست روش های درمانی و بررسی انسجام حاشیه ای مواد پرکننده دندان ها مفید و کاربردی باشند.
نام این روش به دلیل قطعه ای که شبیه بال طراحی شده و بیمار باید آن را برای ثابت نگه داشتن تابش اشعه ایکس در دهان خود گاز بگیرد انتخاب شده است چون Bite به معنی گاز گرفتن و Wing به معنی بال است. از این روش به طور خاص برای تشخیص بیماری های لثه هم استفاده می شود و به دندانپزشک در بررسی وضعیت لثه ها و تشخیص دقیق بیماری های مربوط به لثه بسیار کمک می کند.
این روش به چه صورت انجام می شود؟
از رادیوگرافی Bitewing به طور خاص برای نمایش کرون دندان های عقب هم استفاده می کنند. در این روش، دندانپزشک باید از هر سمت صورت بیمار 1 یا 2 بار اقدام به عکسبرداری کند. در هر دفعه، رادیوگرافی بایت وینگ، دندان های بالا و پایین فک ها را از هر طرف صورت بیمار به طور همزمان نمایش می دهد.
آیا انجام رادیوگرافی بایت وینگ خطرناک است؟
هرچند مقدار اشعه X در رادیوگرافی دندانپزشکی بایت وینگ خیلی کم است و خطر چندانی برای بیمار ندارد، برای افزایش ایمنی هم که شده بهتر است که قبل از انجام رادیوگرافی از پوشش های سربی هم استفاده شود. علاوه بر این، این موضوع را مد نظر داشته باشید که در شرایط خاص مانند بارداری، به هیچ عنوان نباید از این روش و به طور کلی روش های دیگری که در آن اشعه ایکس دخیل است، استفاده شود.
رادیوگرافی اکلوزال (Occlusal)
رادیوگرافی اکلوزال یکی دیگر از انواع روش های رادیوگرافی داخل دهانی است. هرچند این نوع تصویربرداری با اشعه ایکس آنقدر رایج استفاده نمی شود، اما اطلاعات ارزشمند و مفیدی در اختیار دندان پزشک قرار می دهد. به دلیل اندازه بزرگ تصاویر اکلوزال، این نوع رادیوگرافی می تواند کاملا وضعیت رشد و قرارگیری دندان ها را نشان دهد. معمولاً از این روش برای نمایش قوس دندانی در سقف یا کف دهان و بررسی مشکلاتی مانند دندان های نهفته، دندان های اضافی، ناهنجاری های فک و هرگونه زائده جامد مثل تومورها استفاده می کنند.
رادیوگرافی پری آپیکال (Periapical)
تصاویر رادیوگرافی پری اپیکال که به اختصار به آن PA هم می گویند، نمای کاملی از دندان ها، از تاج تا نوک ریشه (محل اتصال دندان به فک) ارائه می دهند. هر عکس پری اپیکال با استفاده از اشعه ایکس ابعاد دقیق دندان را به نمایش می گذارد و تمامی دندان ها در یک قسمت از فک بالا یا پایین را در بر می گیرد. این نوع از رادیوگرافی عموما در مواقعی که علائمی در یک دندان خاص مشاهده می شود یا برای پیگیری درمان های قبلی استفاده می شود. استفاده از این تصاویر، این امکان را به دندانپزشک می دهد که ببیند آیا آبسه، مشکلات ساختاری در ریشه، آسیب به استخوان اطراف دندان یا پوسیدگی عمیق وجود دارد یا خیر و در رابطه با این موارد بتواند اقدامی انجام دهد.
رادیوگرافی پری اپیکال می تواند به صورت فوری از یک یا دو دندان تصویربرداری کند. این روش شباهت هایی به بایت وینگ دارد، اما تفاوت اصلی آن در این است که پری اپیکال قادر است از ریشه تا تاج دندان به طور کامل تصویربرداری کند، در حالی که بایت وینگ چنین قابلیتی ندارد. معمولاً زمانی که دندان قدیمی بیمار نیاز به بررسی دقیق تری دارد، دندان پزشک رادیوگرافی پری اپیکال را توصیه می کند.
رادیوگرافی پری آپیکال چگونه انجام می شود؟
رادیوگرافی پری اپیکال به دو روش Parallel (موازی) و نیمساز انجام می شود. روش نیمساز، که بیشتر در گذشته رایج بوده و امروزه منسوخ شده است، در برخی بیمارستان ها همچنان مورد استفاده قرار می گیرد. در این روش قدیمی، تصویربرداری به صورت کاملا دستی انجام می شود و مراجع باید وسیله فیلم برداری را داخل دهان خود نگه دارد، که این باعث می شود مراجع بسیار اذیت شود.
بسیاری از مراجعان به دلیل درد یا ناراحتی قادر به نگه داشتن صحیح وسیله فیلم برداری نیستند، که این مسئله می تواند منجر به ثبت تصاویری غیر دقیق شود. برای همین، رادیوگرافی پری اپیکال باید چندین بار بر روی یک دندان انجام شود تا دندان پزشک بتواند تصویر دقیقی به دست آورد، که در برخی موارد ممکن است طبیعتا اشتباهاتی هم رخ بدهد.
برای رفع این مشکلات، روش پارالل یا موازی معرفی شد. در این روش، به جای اینکه بیمار خود وسیله را داخل دهان نگه دارد، از نگهدارنده های فیلم XCP استفاده می شود که دقت بالاتری دارند و نتایج دقیق تری را ارائه می دهند.
رادیوگرافی خارج دهانی چیست؟
این روش به پزشک این امکان را می دهد که از دندان ها، فک ها و جمجمه تصویربرداری کند و اطلاعات دقیق از وضعیت کلی دهان و ناحیه فک به دست بیاورد. رادیوگرافی خارج دهانی معمولاً برای شناسایی مشکلات دهان و دندان، ارزیابی رشد و بررسی روابط بین دندان ها و استخوان های فک استفاده می شود. در این روش، اشعه ایکس به استخوان های فک تابانده می شود تا تصاویری از جمجمه، فک و دندان ها ثبت گردد.
یکی از انواع رایج رادیوگرافی خارج دهانی، عکس OPG (پانورامیک) است که یکی از مرسوم ترین و شناخته شده ترین نوع رادیوگرافی به شمار می رود. این نوع از رادیوگرافی دندانپزشکی با اشعه ایکس تصویری جامع از فک بالا و پایین، مفصل تمپوروماندیبولار (TMJ) و سینوس ها ارائه می دهد. دندان پزشکان و متخصصین ارتودنسی از این تصویر برای بررسی وضعیت دندان ها، ساختار استخوان فک، شناسایی پوسیدگی، ارزیابی رویش دندان ها، برنامه ریزی برای ایمپلنت ها و بررسی شکستگی های فک و صورت استفاده می کنند.
معرفی روش های رادیوگرافی خارج دهانی
حالا که با روش های رادیوگرافی داخل دهانی آشنا هستید برای مقایسه رادیوگرافی داخل دهانی و خارج دهانی، باید نگاهی به روش های رادیوگرافی خارج دهانی بیندازید تا تشخیص تفاوت های این دو روش برای شما راحت تر شود. در ادامه، به معرفی این روش ها و کاربردهای هر کدام از آن ها می پردازیم تا شما هم بتوانید اطلاعات کاملی درباره انتخاب بهترین روش برای تشخیص مشکلات دهانی و دندانی داشته باشید.
روش سفالومتری
رادیوگرافی سفالومتریک یکی از ابزارهای منحصر به فرد است که به دندانپزشک این امکان را می دهد تا تصویری کامل از کناره صورت بیمار به دست آورد. این روش به طور کلی به دندانپزشک کمک می کند تا دندان ها، استخوان های فک و بافت های نرم را به طور دقیق تر از آنچه که با چشم های غیر مسلح می توان دید را بررسی کند.
رادیوگرافی سفالومتریک یکی از انواع رادیوگرافی خارج دهانی است، به این معنی که هیچ فیلم یا صفحه ای داخل دهان قرار داده نمی شود و اشعه ایکس به صورت خارجی به طور مستقیم به ناحیه صورت تابیده می شود. این روش برخلاف اشعه ایکس بایتینگ داخل دهانی است که تنها به ناحیه دندان ها و فک متمرکز می شود.
سفالومتری نسبت به روش های رادیوگرافی داخل دهانی، اطلاعات جالب و کاملی در اختیار دندانپزشک قرار می دهد. به همین دلیل، این روش معمولاً برای بررسی مسائل و مشکلات رایج دهان و دندان به کار می رود. برخی از کاربردهای رادیوگرافی سفالومتریک عبارتند از:
تشخیص نشانه های پوسیدگی و نیاز به جراحی دندان
کمک به برنامه ریزی ارتودنسی
مشاهده شکستگی ها و آسیب های دهان و دندان
ارائه نمایی از دندان در ارتباط با استخوان های گونه و نواحی اطراف
این اطلاعات ارزشمند می توانند به دندانپزشک کمک کنند تا تشخیص دقیقی از وضعیت بیمار داشته باشد و بهترین روش درمانی را انتخاب کند.
روش واترز
یکی از روش های اصلی رادیوگرافی خارج دهانی که می تواند در مقایسه با روش های رادیوگرافی دهانی به شما کمک کند، رادیوگرافی واترز است. این روش را رادیولوژیست معروف آمریکایی، چارلز الکساندر واترز، کشف کرد و آن را ارائه داد و برای همین هم هست که این روش، به روش واترز معروف شد.
مرسوم نیست که از این روش برای تشخیص مشکلات دهان و دندان استفاده شود، بلکه از این روش معمولا برای ارزیابی وضعیت سینوس ها استفاده می کنند. در رادیوگرافی واترز، پرتوهای اشعه ایکس از پشت سر عبور می کند و تصویری درست از جمجمه، دندان ها و دهان در وضعیت قرارگیری طبیعی خود ارائه می دهد. به طور خاص، این روش در تشخیص بیماری های فک و صورت، مانند مشکلات سینوسی و ساختارهای استخوانی، نقش بسیار پررنگی دارد.
روش ریورس تاون
ریورس تاون یکی دیگر از انواع رادیوگرافی های خارج دهانی است که به بررسی فک و دهان از زاویه ای متفاوت می پردازد و از این طریق به دندانپزشکان کمک می کند تا تشخیص درست تری از مشکلات دندان و دهان داشته باشند. این روش تصویری زاویه دار از وضعیت جمجمه ارائه می دهد که برای شناسایی جابجایی های فک و شکستگی ها در ناحیه فک و دهان بسیار کاربرد دارد.
در مجموع این روش می تواند نقش مهمی در تشخیص زودهنگام مشکلات فک و دهان ایفا کند و به پزشک معالج کمک کند تا بتواند درمان بهتری را برای بیمار تجویز کند. به طور کلی، رادیوگرافی ریورس تاون با ارائه تصاویری دقیق از ساختار فک و صورت، به پیشبرد اهداف درمانی و تشخیص صحیح مشکلات کمک می کند.
مقایسه روش های رادیوگرافی دهانی
حال که روش های رادیوگرافی داخل و خارج دهانی را می شناسید، وقت آن رسیده است که یک دید جامع نسبت به مقایسه روش های رادیوگرافی دهانی داشته باشیم تا از تفاوت ها و شباهت های کارایی هر یک از آن ها بیشتر مطلع شویم. در ادامه می توانید این مقایسه را در قالب فاکتورهای مهم مشاهده کنید.
حال که با روش های رادیوگرافی داخل و خارج دهانی آشنا شدید، وقت آن رسیده که مقایسه رادیوگرافی داخل دهانی و خارج دهانی را به صورت یک جمع بندی انجام بدهیم تا مطالبی که گفتیم انسجام بهتری پیدا کند.
درباره هرکدام از رادیوگرافی های خارج دهانی و داخل دهانی صحبت کردیم و با هردوی آن ها آشنا شدیم. اما برای اینکه یک مقایسه کلی بین هردو انجام بدهیم اول از همه باید ویژگی های اصلی هرکدام از آن ها را به خاطر بیاوریم و سپس آن ها را با یکدیگر مقایسه کنیم. در ادامه به انجام این مقایسه رادیوگرافی داخل دهانی و خارج دهانی می پردازیم.
نوع تصاویر و وضوح
رادیوگرافی داخل دهانی: تصاویری با جزئیات دقیق و کامل از دندان ها، ریشه ها، و استخوان های اطراف دندان ها ایجاد می کند.
رادیوگرافی خارج دهانی: تصاویری کلی تر و عظیم تر از ناحیه فک، جمجمه و دندان ها ارائه می دهد، اما جزئیات دندان ها به اندازه رادیوگرافی داخل دهانی واضح نیست.
کاربرد اصلی
رادیوگرافی داخل دهانی: بیشتر برای تشخیص پوسیدگی، مشکلات ریشه دندان و وضعیت استخوان اطراف دندان ها به کار گرفته می شود.
رادیوگرافی خارج دهانی: به ویژه برای بررسی وضعیت فک، جمجمه، سینوس ها و تشخیص مشکلات پیچیده تر مثل شکستگی ها و تغییرات استخوانی استفاده می شود.
میزان اشعه ایکس
رادیوگرافی داخل دهانی: معمولاً میزان اشعه ایکس به نسبت کم است، اما نسبت به رادیوگرافی های خارج دهانی بیشتر است.
رادیوگرافی خارج دهانی: میزان اشعه ایکس ممکن است بیشتر از رادیوگرافی های داخل دهانی باشد، زیرا تصویربرداری از نواحی بزرگ تری انجام می شود.
روش انجام
رادیوگرافی داخل دهانی: بیمار باید فیلم یا صفحه حساس به اشعه را داخل دهان خود نگه دارد که در برخی موارد ممکن است برای بیماران آزار دهنده باشد. (که البته در روش های نوین آن به این صورت نیست)
رادیوگرافی خارج دهانی: هیچ شیئی در داخل دهان قرار نمی گیرد و اشعه ایکس از بیرون تابیده می شود، که ممکن است برای بیماران راحت تر باشد.
زمان انجام
رادیوگرافی داخل دهانی: زمان کمتری برای گرفتن تصویر نیاز دارد و معمولاً به آسانی و به سرعت انجام می شود.
رادیوگرافی خارج دهانی: ممکن است نیاز به تنظیمات بیشتر و زمان بیشتر برای گرفتن تصویر داشته باشیم.
دقت و جزئیات
رادیوگرافی داخل دهانی: دارای دقت بسیار بالا در ارائه جزئیات دندان ها، ریشه ها و استخوان های اطراف آن ها می باشد.
رادیوگرافی خارج دهانی: تصویری کلی از ناحیه فک و صورت ارائه می دهد که ممکن است جزئیات دقیق دندان ها را به طور کامل نشان ندهد.
نتیجه گیری از مقایسه رادیوگرافی خارج دهانی و داخل دهانی
مقایسه رادیوگرافی خارج دهانی و داخل دهانی را انجام دادیم و با هردوی این روش ها آشنا شدیم. متوجه شدیم که هردوی این روش ها هنوز هم کاربردهای خودشان را دارند و هیچکدام بر دیگری برتری ندارد. در حال حاضر با تکنولوژی های پیشرفته روز دنیا، هردوی این روش ها به بهترین نحو ممکن انجام می شوند و قطعا در آینده، رادیوگرافی دندانپزشکی راحت تر از این هم می شود. ممنون که در این مقاله همراه ما بودید و امیدواریم که توانسته باشیم پاسخی درست به سوالات شما داده باشیم.
